Umiejętność pisania jest procesem trudnym, wymaga od ucznia nie tylko wykorzystania płynnej pracy oczu, łatwego odbioru informacji słuchowych, ale także rozwiniętej motoryki małej i wielu koordynacji zwłaszcza oczu i rąk.

 

Pisanie, obok czytania jest podstawą działalności dziecka w szkole. Dla wielu z nich czynność ta jest trudna do opanowania. Spotykamy się niejednokrotnie z faktem, że mimo normalnego rozwoju umysłowego dziecka i jego dobrych chęci, a także starań nauczycieli i rodziców, nie radzi sobie ono w tej dziedzinie. W konsekwencji obserwujemy różnego rodzaju trudności w nauce, które wtórnie niekorzystnie wpływają na rozwój psychiczny dziecka.

 

Nieprawidłowości, które odnoszą się do kształtnego pisania noszą nazwę dysgrafii. Termin ten pochodzi od greckiego czasownika – „grapo”- piszę, rysuję oraz „dys”- źle, ciężko. Zaburzenie to definiuje się jako zespół trudności w opanowaniu umiejętności pisania pod względem graficznym, który sprawia, że pismo jest nieestetyczne oraz mało lub zupełnie nieczytelne.

 

Sprawne pisanie wymaga sporych umiejętności manualnych, precyzji ruchów ręki i dobrej koordynacji wzrokowo-ruchowej. Zaburzenia w obrębie aparatu kinestetyczno- ruchowego, brak precyzyjnego kierowania impulsów centralnego układu nerwowego do odpowiednich grup mięśni ręki powodują trudności w realizowaniu płynnych, następujących po sobie ruchów pisarskich. Skutkiem tego mogą być zniekształcenia graficznej strony pisma. Oprócz zaburzeń w zakresie aparatu kinestetyczno - ruchowego niebagatelny wpływ na jakość pisma ma stan emocjonalny piszącego ( trema, pośpiech, chęć uzyskania jak najlepszych rezultatów, itp.). Niezależnie od przyczyn „złej jakości” pisma skutki mogą być podobne.

 

Objawy dysgrafii:

• niedokładności w odtwarzaniu liter, ich połączeń, niekształtność liter

• niewłaściwe proporcje liter w obrębie wyrazów ( zróżnicowanie wielkości)

• nierównomierne zagęszczenie pisma

• niejednolite położenie pisma ( nachylenie liter)

• litery „drżące” o niepewnej linii

Znaczne nasilenie tych cech powoduje, że pismo jest mało lub zupełnie nieczytelne. Zdarza się, że sam uczeń nie jest w stanie przeczytać tego, co napisał. Nie poddane terapii zaburzenia graficzne mają tendencje do narastania wraz z wiekiem ucznia. Problemy, które nie są w porę dostrzeżone, a wręcz lekceważone powodują, że wielu uczniów o dobrych i bardzo dobrych możliwościach intelektualnych ma już od początku ogromne trudności w uczeniu się.

 

Przezwyciężenie trudności w nauce pisania dokonuje się w różny sposób, zależnie od ich charakteru i przyczyn, które je wywołują. Dlatego do podstawowych warunków powodzenia w pracy nad usuwaniem trudności w opanowaniu kształtnego pisma należy ustalenie przyczyn i podłoża tych trudności oraz wybór odpowiednich metod postępowania w zależności od dokonanych ustaleń.

 

Rozpoznawanie zaburzeń w pisaniu dokonuje się poprzez analizę objawów odchyleń od prawidłowego przebiegu tego procesu. Pierwszym bardzo ważnym etapem jest obserwacja ucznia przez nauczyciela klas początkowych i nauczyciela polonistę. To oni, jako osoby najlepiej znające dziecko, spostrzegają, że „coś jest nie tak”. Nauczyciel dysponujący odpowiednią wiedzą na temat psychoruchowego rozwoju dziecka potrafi postawić wstępną diagnozę. Diagnozy profesjonalnej powinna dokonać poradnia psychologiczno-pedagogiczna lub inna placówka specjalistyczna.

Pokonanie barier utrudniających czynność pisania wymaga od dziecka wielu długotrwałych i żmudnych ćwiczeń. Dużą rolę odgrywać powinien też nauczyciel, który ma przede wszystkim ocalić motywację ucznia do pracy nad usprawnianiem techniki pisania. Częste uwagi typu: „pisz ładnie, pisz starannie” na niewiele się tu zdadzą. Również zalecanie wielokrotnego przepisywania może spowodować fatalne skutki. Przepisując teksty, dzieci z omawianymi zaburzeniami są dodatkowo zmuszane do pracy, która sprawia im trudność. Niezależnie od wysiłku wkładanego w tę pracę są z reguły ganione za jej efekt, czyli brzydkie pismo. U dziecka, którego uwaga zbyt długo koncentruje się na stronie graficznej pisma, szczególnie łatwo dochodzi do omyłek i błędów ortograficznych. Zdarza się, że dziecko dysgraficzne wyraża bezradność wobec sytuacji, jaką jest dla niego przepisywanie dłuższego tekstu. Uczeń rezygnuje wtedy z przepisywania na rzecz pozorowania tej czynności.

 

Przykłady ćwiczeń dla osób z dysgrafią:

 

Ćwiczenia rozmachowe, których celem jest rozluźnienie napięcia mięśni ramienia i przedramienia:

 

- zamalowywanie farbami dużych płaszczyzn ruchami poziomymi, pionowymi z

 

zachowaniem kierunku od strony lewej do prawej, z góry na dół

 

- zamalowywanie kół i form kolistych okrężnymi ruchami ręki

 

- zamalowywanie konturów rysunków o dużym formacie

 

- malowanie kształtów łukowatych po śladzie

 

Ćwiczenia chwytu pęsetkowego:

 

- sortowanie małych guzików i korali

 

- przesuwanie koralików po drucie powyginanym w różne kształty

 

- nakręcanie zabawek ze sprężyną

 

- wyszywanie

 

- gra w domino, bierki

 

Ćwiczenia płynnych i postępujących ruchów pisarskich:

 

- obrysowywanie szablonów

 

- rysowanie szlaczków

 

- łączenie punktów linią ciągłą

 

- kopiowanie rysunków przez kalkę techniczną

 

- kreskowanie – wypełnianie konturów za pomocą równoległych kresek poziomych lub

 

pionowych z zachowaniem kierunków od lewej do prawej i od góry do dołu

 

Ćwiczenia manualne:

 

- montowanie konstrukcji z gotowych elementów (klocki, krążki itp.)

 

- układanki płaskie z zachowaniem stopnia trudności (na wzorze, bez wzoru, według wzoru)

 

- modelowanie w plastelinie zaczynając od form prostych typu wałeczki do form bardziej

 

złożonych

 

- wydzieranki-naklejanki

 

- łamanki papierowe

 

Ćwiczenia palców i dłoni:

 

- stukanie, krążenie palcem, palcami

 

- składanie i rozkładanie palców

 

- wymachy i krążenie dłońmi mgr E. Krokocka

 

 

Bibliografia:

 

Balejko A., Jak pokonać trudności w czytaniu i pisaniu, Białystok 1999

 

Dmochowska M., Droga dziecka do nauki pisania, PZWS, Analiza procesu odwzorowywania graficznego, W-wa 1971

 

Rentflejsz-Kuczyk A., Jak pomóc dziecku dyslektycznemu?Poradnik dla nauczycieli i rodziców, JUKA, W-wa 1999

 

Sawa B., Jeżeli dziecko źle czyta i pisze, WSiP, W-wa 1997